Xăng dầu và thuốc lá

Quốc hội đang thảo luận về luật thuế môi trường đánh vào xăng dầu, thuốc lá, và một số mặt hàng gây ô nhiễm khác. Đối với xăng dầu, luật thuế này có lẽ sẽ đạt được sự đồng thuận cao. Bất cứ khi nào lái xe ra đường bạn đang gây ra các hiệu ứng ngoại hiện tiêu cực (negative externalities): các con đường trở nên chật hẹp và dễ tắc nghẽn hơn; người tham gia giao thông mất nhiều thời gian hơn để thực hiện hành trình của mình; khả năng gặp tai nạn của người tham gia giao thông khác cao hơn; và đặc biệt là bạn đang thải ra môi trường rất nhiều khí thải độc hại…

Như trong một bài báo gần đây của Gregory Mankiw trên tờ NY times, việc tăng thuế đánh vào thuốc lá có lẽ sẽ còn nhiều vấn đề phải bàn. Về cơ bản, những lập luận ủng hộ của việc đánh thuế môi trường đối với thuốc lá bao gồm: (1) thuốc lá gây ô nhiễm và làm hại sức khỏe những người xung quanh; (2) tăng số người tử vong và chi phí chữa bệnh và; (3) giá thuốc lá ở VN đang quá rẻ so với thế giới. Tuy nhiên, nếu luật cấm hút thuốc nơi công cộng ở Việt Nam được thực thi một cách nghiêm ngặt thì việc một người ngồi ở sân thượng nhà mình hút thuốc sẽ có rất ít ảnh hưởng xấu đến sức khỏe người khác. Rất khó có thể kiểm chứng con số 40.000 người chết vì thuốc lá mỗi năm chính xác đến đâu bởi chúng ta không kiểm soát được những yếu tố khác có khả năng gây bệnh tương tự. Ngân sách nhà nước phải chi trả tiền chữa bệnh nhiều hơn cho những người nghiện thuốc, tuy nhiên đồng thời chi trả lương hưu cũng thấp hơn do tuổi thọ của họ bị rút ngắn. Nhiều nghiên cứu ở Mĩ chỉ ra rằng số tiền tiết kiệm được (nhờ người hút thuốc chết sớm :-() còn lớn hơn cả chi phí phải trả (bảo hiểm y tế). Cuối cùng, giá thuốc lá ở Việt Nam không hề rẻ so với mức thu nhập của người dân. Một bao thuốc lá 555 ở Mĩ giá khoảng 3-4$, đắt hơn gấp đôi so với giá một bao thuốc tương tự ở Việt Nam. Tuy nhiên, thu nhập bình quân đầu người của Mĩ lại cao gấp khoảng 40 lần thu nhập bình quân đầu người của Việt Nam. Hơn nữa, những người nghiện thuốc ở Việt Nam đa phần là những người cao tuổi và có thu nhập thấp và trung bình. Tăng thuế đánh mặt hàng (có cầu co giãn thấp theo giá) này sẽ chỉ gây thêm khó khăn tài chính cho họ mà khó giảm được hành vi hút thuốc.

Chỉ đánh thuế không thôi sẽ khó làm giảm được hành vi hút thuốc và bảo vệ môi trường cũng như sức khỏe người dân. Để tăng thu ngân sách Việt Nam còn rất nhiều biện pháp để làm.

Nghị trường mấy ngày qua lại nóng lên với dự án đường sắt cao tốc. Ông nghị Trần Tiến Cảnh chắc chỉ có ý muốn khoe tôi đã từng đi Nhật, không ngờ anh em ném đá ác quá hị hị